Savaş İnsanlar Arasında Değil, Devletler Arasında Olur!

Jacques Rousseau‘nun Toplum Sözleşmesi kitabını okurken Halide Edip Adıvar‘ın söylediğini bildiğim fakat ondan çok önce Jacques Rousseau tarafından yazılmış fikir olduğunu öğrenmiş oldum. 23 Mayıs 1919 Çarşamba günü, Sultanahmet Meydanında yapılan mitingde Halide Edip Adıvar yaptığı konuşmasında çok önemli bir vurgu yapar;  Milletler Dostumuz, Hükûmetler Düşmanımızdır! Her fırsatta, ilgili olduğu her konuda bu fikri dile getirmekten büyük haz duyarım çünkü benim için bu görüş bir uyanış anlamı taşır. Hatta henüz taslak halinde bulunan ve bu yazıdan sonra yayınlayacağım Fethiye Kayaköy yazımda da bu fikri dile getirmiştim.Bu fikri Rousseau daha geniş kapsamlı olarak Toplum Sözleşmesi kitabında dile getiriyor. 

Savaş hali, sıradan kişisel münasebetlerden dolayı değil sadece maddi varlıklarla olan ilişkilerden doğduğundan bireysel ya da adam adama savaş, devamlı bir otoritenin olmadığı doğal yaşam şartlarında da her şeyin yasaların yetkisi dâhilinde olduğu toplumsal durumda da mevcut değildir.

….

O halde savaş insanın insanlarla olan mücadelesi değil, devletlerin devletlerle olan mücadelesidir ve bu mücadelede yer alan kişiler bir birey ya da bir insan olarak değil sadece asker olarak; vatandaş olarak değil o vatanı koruyan koruyucular olarak tesadüfi karşı karşıya gelmiş düşmanlardır. Yani, devletin düşmanı insanlar değil ancak diğer devletlerdir. Çünkü doğası itibariyle birbirinden farklı şeyler arasında hiçbir gerçek ilişki kurulamaz.